E-papierosy pojawiły się na rynku stosunkowo niedawno (w Polsce ok. 2006 roku), wywołując jednocześnie ciekawość, a zarazem sporo kontrowersji. Przez producentów często były reklamowane jako produkty pomagające palaczom rzucić tradycyjnie palone papierosy, a dla niepalących jako bezpieczny, lekki produkt – tak jakby "nie-papieros".
Co to jest e-papieros?
E-papieros, to urządzenie, które pozwala palącemu na wdychanie aerozolu zawierającego nikotynę oraz inne substancje chemiczne. Zazwyczaj jest zasilany baterią, która uruchamia element grzejny, podgrzewając płyn (liquid) w pojemniku (kartridżu) uwalniany w postaci aerozolu.
Czy jest bezpieczny i lekki?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ryzyko zdrowotne używania e-papierosów wiąże się m.in. z obecnością nikotyny w większości liquidów. Producenci najczęściej deklarują, że liquid zawiera od 0% - 3,6% tego związku. Nikotyna jest bardzo dobrze poznaną substancją uzależniającą, która ma udowodniony niekorzystny wpływ np. na rozwój dziecka u kobiet w ciąży czy rozwój chorób układu krążenia. Sama nikotyna nie jest rakotwórcza, ale może pełnić rolę promotora nowotworu (pomagając w jego rozwoju). Wygląda na to, że biologicznie stanowi swego rodzaju bazę dla chorób nowotworowych. Mamy także wystarczające dowody na neurodegeneracyjny wpływ nikotyny, czyli przebiegający stopniowo proces zwyrodnienia komórek nerwowych. Zatem tzw. ostrzeżenia zdrowotne dla kobiet w ciąży, kobiet w wieku rozrodczym, a także dzieci i młodzieży dotyczące długotrwałych, szkodliwych skutków dla rozwoju mózgu w przypadku ekspozycji na nikotynę, są jak najbardziej uzasadnione. Problemem jest to, że niekiedy producenci e-papierosów nie podają na opakowaniach pełnych składów liquidów. Zdarzało się więc, że konieczna była interwencja np. Ministerstwa Zdrowia Stanu Nowa Południowa Walia (w Australii), które musiało wydać ostrzeżenia zdrowotne, ponieważ w 70% testowanych próbek liquidów wykazano wysokie poziomy nikotyny, mimo że nie podano jej w składzie na opakowaniu. Oprócz nikotyny w liquidzie znajdują się substancje takie jak glikol propylenowy od 30% do 70% (baza do rozpuszczenia nikotyny) oraz dodatki smakowo–zapachowe stanowiące pozostałe 26,4% do 70%. Nie ma zgody co do tego czy glikol wdychany, bądź połykany jest bezpieczny czy nie, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży. Glikol jest dość powszechnie używany w kosmetykach, maściach itp. i przez wielu uważany za substancję bezpieczną. Jednak skala rozpowszechnienia, może powodować kumulowane narażenie człowieka na jego wchłanianie i niepożądane oddziaływanie. Przenikając łatwo przez skórę, a także błony śluzowe narusza bowiem ich barierę ochronną, może powodować podrażnienia skóry, alergie kontaktowe, podrażnienia układu oddechowego. FDA (Food Drug Adminstration w USA) stwierdziło także, że im wyższe napięcie w systemie grzejnym e-papierosa, tym większe stężenie formaldehydu we wdychanym aerozolu, substancji o silnie rakotwórczym działaniu. Badania FDA wykazały również, że dodatki smakowo-zapachowe mogą być toksyczne. Na przykład diacetyl, substancja, która wdychana powoduje zarostowe zapalenie oskrzelików (tzw. "popcorn lung"), poważną i nieodwracalną chorobę układu oddechowego. Zdarza się także, że dodatki smakowo-zapachowe są błędnie opisywane na opakowaniach. Ich liczba na rynku jest tak duża (ok. 7 tys. rodzajów), że nie sposób stwierdzić w krótkim czasie, możliwych interakcji i ich oddziaływania na zdrowie.
Czy e-papieros pomaga rzucić palenie tradycyjnych papierosów?
Aby zarejestrować produkt, jako wspomagający rzucanie palenia, producent musi najpierw udowodnić w serii wielu restrykcyjnych prób klinicznych, że jest on bezpieczny i przede wszystkim skuteczny. W Polsce żaden z tych produktów nie przechodził takich prób. Zatem powoływanie się na to, że e-papierosy pomagają rzucić palenie, było co najmniej nieuprawnione.
Co robić?
Ze względu na krótką (ok. 10 lat) obecność e-papierosów na rynku, nie wiemy jeszcze jak e-papierosy wpływają na nasze zdrowie w dłuższym czasie. Potrzebne są więc dalsze badania. Kierując się dotychczasowymi doniesieniami, Komisja Europejska w 2014 roku wydała jednak dyrektywę dotyczącą regulacji produkcji, sprzedaży, reklamowania e-papierosów. W Polsce stała się ona niedawno podstawą przegłosowania przez Sejm Ustawy, zrównującej traktowanie e-papierosów z tradycyjnymi papierosami. Zakazuje ona m.in. sprzedaży e-papierosów osobom poniżej 18 r. ż., a także reklamy czy ich palenia w miejscach publicznych jak szkoły, szpitale, przystanki itp. Ustawa weszła w życie 8.09.2016 roku.
Przywołując jedno z zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem (III edycja) "NIE PAL, JEŚLI PALISZ PRZESTAŃ (..)", w przypadku e- papierosów można dodać: BO CZĘSTO NIE WIESZ CO PALISZ.
Na podstawie:
WHO, Electronic nicotine delivery systems, Report by WHO; september 2014
American Lung Association, E-Cigarette Use Among Non-Cigarette Smoking Youth Triples; may 2016
Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniu (Dz.U. z 2016 roku, poz. 1331)
Autor: mgr Agnieszka Lintowska
O autorze:
mgr Agnieszka Lintowska – pracownik Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu im. Piastów Śląskich (Wydział Nauk o Zdrowiu), Dolnośląski Koordynator "Międzyośrodkowego badania postaw i zachowań wobec palenia wśród dzieci i młodzieży w Polsce" realizowanego we współpracy z Amerykańską Akademią Pediatryczną;